Diş protezleri , ağız içerisinde yer alan doğal diş özelliklerini artık kaybetmiş ve fonksiyonlarını yerine getiremeyen ya da kaybedilmiş dişlerin tamamlanması amacı ile oluşturulan yapay diş dokusuna verilen addır.
“Protez diş nedir?” sorusu diş tedavisi olacak kişiler tarafından en fazla yöneltilen sorulardan biridir. Dr. Yetkin Bayer, “Protez diş çeşitleri nelerdir?” ve “Hareketli diş protezi nedir?” gibi soruları sizler için yanıtlıyor.
Diş protezleri sayesinde kişinin hem estetik ihtiyaçları hem de diş fonksiyonu ihtiyaçları giderilmiş olur.
Ana hedef hastanın mümkün olan her konuda ağız sağlığından konfor duymasıdır.
Diş protezi çeşitleri şu şekilde sıralanabilir:
- İmplant üzeri hareketli ya da sabit protezler
- Metal destekli ya da metal desteksiz porselen kaplamalı sabit protezler
- Diş eti estetiği amaçlı yapılan protezler
- Tam veya bölümlü hareketli protezler
- Overdenture adı verilen doğal diş kökünün üst kısmına kondurulan protezler
- Diş çekimi sonrasında immediat protez adı verilen anında dişin yerini alması için takılan protezler
- Diş sıkma, diş gıcırdatma ya da çene eklemlerinde sorun yaşayan bireylerde bu tür problemleri ortadan kaldırmak için kullanılan apareyler ya da tedaviler
- Yüz ve çene bölgesinde yer alan yumuşak ya da sert doku kayıpları durumunda maksillofasiyal protez olarak adlandırılan protezler.
Protez Diş Çeşitleri Nelerdir ?
Protez, eksik dişlerin yerine hareketli veya sabit olarak yapılabilen yapay dişlerdir. Protez dişe alışmak zaman alabilir ancak özellikle son yıllarda daha doğal ve rahat kullanımlı protezlerin yaygınlaşması ile diş eksikliğinden doğan fonksiyon ve estetik kayıpların önüne geçilmiştir. Protezler de tıpkı doğal dişlerimiz gibi ağız hijyenine önem göstermeyi gerektirir. Düzenli bir şekilde bakımı yapılan protezler ve düzenli diş hekimi ziyaretleri ile protezlerin ömrü de uzayacaktır.
Diş hekimleri açısından he ne kadar doğal dişlerin korunması öncelikli amaç ise de korumanın gerçekleşemeyeceği durumlar için diş protezleri oldukça faydalı bir çözüm sunmaktadır. Diş kaybının olduğu durumlarda hastalar hem çiğneme fonksiyonunu gerçekleştiremezler hem de dişin yerinde olan boşluktan dolayı estetik problemler yaşayabilirler.
İşte bu sıkıntıları gidermek için yapılan diş protezleri sabit protezler, hareketli protezler ve implant üstü protezler olarak üç ana başlıkta incelenebilir.
Sabit protezler, eksik veya aşırı madde kaybına uğramış dişlerin, diş dokusuna ve rengine benzer malzeme kullanılarak yerine konulmasıdır. Oldukça doğal bir görünümü olan bu protezler en çok tercih edilen uygulamalardır. Sabit protez uygulamaları için en az iki adet sağlam diş kökü bulunmalıdır. Bu iki diş kökünden faydalanılarak köprü adı da verilen sabit protezler yapılır. Tabii ki teknolojinin gelişmesiyle beraber artık tek diş üzerine de sabit protez uygulanmaya başlanmıştır.
Sabit protezlerin yapımı 1 ile 3 hafta arasında sürmektedir. Bu esnada dişsiz kalmak istemeyen hastaya geçici kron kaplama yapılabilir. Sabit protezlerin yapım aşaması ölçü alınması ile başlar. Daha sonra alt yapı provası ve porselen provası yapılır. Süreç cila ve yapıştırma işlemi ile tamamlanır.
Hareketli protezler hastanın istediği zaman rahatlıkla takıp çıkarabildiği, bir veya daha fazla diş eksikliği tedavisinde kullanılan protezlerdir. Hareketli protezler tam protez ve parsiyel protez olmak üzere ikiye ayrılır. Ağızdaki tüm dişlerin kaybedildiği durumda damak destekli olarak tam protez uygulanırken, tam diş kaybının olmadığı, sadece eksik bölgelerin üzerine oturan parsiyel protez uygulanmaktadır.
İmplant üstü protezler ise implantlara tutturulan protezlerdir. İmplantlar kalıcı olarak ağza yerleştirilir. Dolaysıyla implant üstü protezlerin diğer protez çeşitlerine göre daha kalıcı olduklarını söylemek mümkündür. Son yıllarda çokça tercih edilen implant tedavi yöntemi, sunduğu farklı protez seçenekleriyle de ön plana çıkmaktadır.
Protezin destek aldığı yumuşak dokulardaki değişikliklerden kaynaklı olarak protezlerde bollaşma ve düşme görülebilir. Dolayısıyla sık bir şekilde diş hekimi kontrolünde olmak oldukça önemlidir. Hangi protez çeşidi uygulanmış olursa olsun, ağız ve diş sağlığı, protezlerin uzun ömürlü olması için vazgeçilmez olmalıdır. Ağız ve diş sağlığına yeterince önem vermeyen hastalarda, hangi tedavi uygulanırsa uygulansın daha önce yaşanılan benzer sorunların tekrar etmesi kaçınılmazdır. Unutulmamalıdır ki protezin takıldığı ağız, ağız ve diş temizliğinden muaf değildir.
Hareketli Diş Protezleri Nedir?
Hareketli protez dişler hastaların kendilerinin takıp çıkarabildikleri ve bu sayede oldukça kolay bir şekilde derinlemesine temizlik yapabildikleri bir protez türüdür.
Bu protez diş türü ağız içerisinde yer alan sağlam dokuların desteği sayesinde fonksiyonlarını yerine getirebilir.
Protezin üst kısmına gelen çiğneme kuvvetinden doğan yük hastanın ağzı içerisinde yer alan diğer yumuşak dokuların bir miktar içeri çökmesine, yani hareket etmesine neden olmasından dolayı bu niteliği kazanmıştır.
Bu protez diş türü hastanın birkaç tane eksik dişinin olması durumlarında da tercih edilebilir. Hastanın ağzı içerisinde yer alan eksik dişlerin sayısına göre işlemin uygulanış biçimi ve ismi değişmektedir.
Ağız içerisinde çok da fazla diş kaybı yoksa ve destek dokular fazla ise işlem hareketli bölümlü protez; bütün dişler eksik ise de tam protez şeklinde adlandırılmaktadır.
Hareket Bölümlü Protezler Nedir?
Hastanın sağlıklı doğal dişlerine kroşe ya da diğer adı ile metal teller veya başka türlü tutucular ile eksik dişin yerine koyulan, hastanın yine çıkartıp takabildiği protez türüdür.
Bu protez diş türünün bakımı diğer protez diş türlerine göre biraz daha zahmetlidir.
Daha fazla özen gösterilmesi gerekebilir.
Protez Dişin Avantajları
Protez dişlerin avantajlarını pek çok farklı açıdan ele alabiliriz. Genel anlamda protezler kaybedilen dişlerin fonksiyonlarını yerine getirmek, gülüş estetiğinin bozulmasını önlemek ve ağız içerisinde geriye kalan dişlerin zamanla kaymasını önlemek gibi görevler üstlenir.
- Çiğneme ve Isırma
Protez dişlerin ana amacı ağızda kaybedilen dişler nedeni ile kişinin ısırma ve çiğneme fonksiyonlarının yerine getirilmesini sağlamaktır.
Çeneyi sağ ve sol olarak ayıracak olursak sağ tarafta meydana gelen bir diş eksikliği kişinin besinlerin tadını alabilmesi için sol tarafı ile yemek yemeye başlaması davranışı gözlenmektedir. Bu da sol taraf için uzun vadede çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir.
Görülebilecek başka bir problem de besinlerin iyi çiğnenmeden yutulması davranışının geliştiği kişilerde oluşur. Bu hastalarda zaman içerisinde çeşitli sindirim sistemi bozuklukları meydana gelebilir.
- Doğal Dişlerin Şekil Bozukluğunu Önler
Diş protezlerinin önemli avantajlarından biri de geride kalan doğal dişlerin zaman içerisinde yer değiştirerek aralarının daha da açılmasını önlemesidir.
Dişler eksildiğinde vücut, oluşan boşluğu doldurmak için o bölgeye doğru hareket etmeye başlar. Bu da geride kalan dişlerin aralarının zaman içerisinde açılması ile sonuçlanabilir.
Protez yapıldığında boşluk ortadan kalkacağı için bu sorun da ortadan kalkmış olur.
- Yüz Yapısı Korunur
Dişlerde eksiklik olması yüz yapısını da değiştirebilir. Dişlerde eksiklik olması yanak ve dudaklarda şekil bozukluklarına neden olabilir. Bu durum da diş protezleri sayesinde ortadan kolaylıkla kaldırılabilmektedir.
- Gülümseme Yapısını Korur
Dişlerde meydana gelen eksilmeler diş rengine sahip diş protezleri ile giderilebilmektedir. Bu sayede gülümseme yapısı da korunmuş olur.
Hareketli Tam Protezler Nedir?
Hareketli tam protez dişler ağız içerisinde hiç dişi olmaya hastalara uygulanan bir protez çeşididir.
Yapı malzemesi olarak genellikle diş renginde olan Polymetil metakrilat kullanılmaktadır.
Hareketli tam protezlerde üst malzeme olarak hangi maddenin kullanılacağı (porselen vb.) diş hekiminin muayene sonrası belirtebileceği bir durumdur.
Hareketli tam protezler ağzı içerisindeki yumuşak dokulardan destek alarak görev yapar. Bu da hastanın kullanımını oldukça zorlaştırmaktadır.
Tüm dişlerin kayıp edilmesi oldukça nadir bir durumdur. Ancak böyle bir durumda hareketli protezin tercih edilmesi hastayı epey zorlayabilir.
Tat alma, çiğneme ve bazı yiyecekleri bütün halde yiyememe gibi problemler görülmektedir.
Çene kemikleri diş kaybı sonrasında kendiliğinden erimeye ve yok olmaya başlar. Bu erime kişini yaşamı boyunca devam edecektir.
Hastanın bu durumu kabullenmesi ve diş hekiminin önerilerini dikkate alarak en azından süreci mümkün olduğunca yavaşlatması gerekmektedir.
Protezlerin kullanım şeklinde ve bakımına dikkat edildiği sürece çene kemiklerinin erime sürecinde yavaşlatma olabilir.
Kaynakça:
http://dent2.ege.edu.tr/dosyalar/kaynak/214_protez/tamprotez.pdf
